Kleipijpen: Trechtertype 18e eeuw
Onder de vele duizenden pijpenkoppen die in de loop der jaren in en rond de stad Gouda zijn gevonden bevindt zich een beperkt aantal afwijkende 18e eeuwse kleipijpen van het trechtertype. De kleipijpen zijn niet versierd maar wel gemerkt met een merkje wat aan de voorkant van de ketel is aangebracht met het merkstempeltje van de pijpenmaker. Sommige exemplaren hebben als bijmerk het wapen van Gouda, soms met de toevoeging van de letter S, maar soms ook zonder.
Opvallend aan dit type kleipijp is dat bij een aantal van de pijpenkoppen die ik heb bestudeerd het midden van de ketel iets versmald is. Er zit geen hiel aan de pijp en de steel is op een bijzondere manier aan de ketel geplaatst. Ik vermoed dat de steel een behoorlijke lengte heeft gehad.
Een 15-tal vroeg 18e eeuwse kleipijpen van het trechtertype min of meer geconcentreerd aangetroffen op een grote stortplaats van Goudse pijpenmakers (zie de eerder beschreven Frans Verzijlstort in het PKN-nummer 15). Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen. Tien pijpen zijn gemerkt met de Leeuw in de Nederlandse tuin, twee met het wapen van Zeeland, nog eens twee met een springend hert en een met het lam onder de boom.
Afgebeeld een viertal 18e eeuwse trechterpijpen. Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen.
18e trechterpijp met als hielmerk Lam onder de boom. Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen.
De vermoedelijke maker is Pieter Versluijs (1730-1759). Goed is te zien dat de ketel in het midden iets versmald is.
18e trechterpijp met het merk de leeuw in de Hollandse tuin. Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen.
Rechts: 18e trechterpijp met als merk het wapen van Zeeland. Maker is Gerrit Scholten (1744-1768). Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen.
Links 18e trechterpijp met het merk de leeuw in de Hollandse tuin. De maker is Frans Verzijl (1729-1785).
Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen. De voorstelling van het merk lijkt afwijkend te zijn t.o.v. het merk wat op de andere kleipijp erboven staat. Maar het zou ook kunnen zijn dat het merkstempeltje wat minder diep is aangedrukt.
18e trechterpijp met als merk een springende hert. De voorstelling lijkt voor mijn gevoel eerder op een steenbok maar
dat merk bestaat niet. Onder aan de ketel het stadswapen van Gouda met erboven een S. Maker is de Goudse pijpenmaker
Jan Vink (1730-1759). of Hendrik Bos (1739-1803). Bodemvondst polder Bloemendaal Waddinxveen.
Naschrift:
Van Ruud Stam kreeg ik een berichtje dat deze trechterpijpen vrijwel zeker gemaakt werden als exportproduct voor Duitsland. Dat is niet zo vreemd want we weten dat Frans Verzijl veel kleipijpen maakte die geëxporteerd werden naar Duitsland, Denemarken en Zweden. Dit trechtermodel is trouwens ook als bodemvondst aangetroffen in Duitsland, o.a. in Hamburg maar dan niet van Goudse origine.