Bodemvondsten van de Goudse pijpenmaker Jan Boot

Diverse Goudse pijpenmakers vervaardigden naast Goudse kleipijpen ook nog andere producten van pijpenklei. Bekend zijn de vele pijpaarde beeldjes uit de 17e en 18e eeuw die her en der worden gevonden. Ze zijn vrijwel nooit gaaf, zeker niet die je op akkers vindt. Een ander product wat de pijpenmakers maakten waren haarkrullers van pijpenklei. In de loop der jaren zijn verschillende exemplaren in de Goudse bodem zijn gevonden. De voorganger van de moderne haarkrullers van tegenwoordig. Zou daar het woord pijpenkrullen, wat je gebruikt voor iemand die van die mooie krullen heeft soms van afgeleid zijn?
Op onderstaande foto allereerst een 4-tal complete haarkrullers en een 5-tal gebroken exemplaren die als verspreide vondsten in de loop der jaren zijn verzameld.

De haarkrullers zijn door elkaar 6 cm lang en hebben een gemiddelde diameter van 0,7-0,8 mm in het middendeel en 10mm tot 12 mm aan de buitenkant.

Haarkruller gemerkt met IB. 1695-1730.
Pijpenmaker: Jan Ariensz Boot.

Haarkruller gemerkt met WA. 1695-1730. Pijpenmaker:
Wouter Ariensz. Oosterhout

Twee haarkrullers zijn gemerkt met een hielmerkje van een Goudse pijpenmaker. Een exemplaar draagt het merk van Jan Arienz Boot, IB met een kroon erboven is afgebeeld op de linker foto. Jan Arienz Boot was een 18e eeuwse Goudse pijpenmaker die naast kleipijpen ook haarkrullers en pijpaarde beeldjes vervaardigde. Er zijn in een polder nabij Gouda zelfs pijpaarde beeldjes als stortafval gevonden waar het monogram IB op staat. Een exemplaar daarvan is onderstaand afgebeeld met een paar foto's, waarop het monogram goed is te herkennen. Bekend van hem zijn ook kleipijpen gemaakt in de vorm van een kip en een andere kleipijp die de vorm heeft van een man die voor de helft uit een bierton steekt(voor de laatste zie onder). Kleipijpen met aan twee kanten een gezicht (van een man en vrouw, waarschijnlijk koninklijke figuren), bekend als januskop, zaten ook in zijn assortiment.

Kleipijp (Ds24FMPR2). Trechter. Gemerkt met IB. Gouda. 1696-1744. Pijpenmaker: Jan Ariensz Boot
Vindplaats: Waddinxveen polder Bloemendaal.

18e eeuwse kleipijp (part verz) in de vorm van een gezicht. Met als hielmerk de gekroonde IB van Jan Ariensz Boot (1710).
Vindplaats: omgeving Gouda.

Koningspijpje (Ds26FM787) gemerkt met het merk gekroonde IB van de Goudse pijpenmaker Jan Ariensz Boot. Aan de andere kant van de pijpenkop de afbeelding van een vogel w.s. een duif. 1700-1725. Vindplaats: onbekend.

18e eeuwse kleipijpen (part verz) met een dubbelgezicht, ook wel Januskop genoemd. Deze kleipijpen zijn door Jan Boot geproduceerd want er er zijn exemplaren bekend waar het monogram IB opstaat. Hieronder staat een fragment van een pijpenkop afgebeeld waar het monogram IB op afgebeeld staat. Maar aannemelijk is meerdere Goudse pijpenmakers dit type kleipijp hebben vervaardigd.

Fragment van dubbelgezichtspijp (FM) met als monogram de letters IB van Jan Ariensz Boot. 1700-1725.
Bodemvondst Achterwillens Gouda

Fragment van dubbelgezichtspijp (Ds51FM12) 18e eeuw met als monogram de letters IB van Jan Boot.
Bodemvondst Achterwillens Gouda

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van ornamenten. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw. Op de foto rechts staat het initiaal linksboven. Bodemvondst: Nederland. Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van een vrouw. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw. Inclusief het hoofd moet het beeldje ongeveer 9 cm hoog geweest zijn. Op de gedetailleerde foto's is duidelijk het monogram IB af te lezen. Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van een kind op een kakstoel. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw. Duidelijk is het monogram IB af te lezen.Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van een melkmeisje met emmer. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw. Duidelijk is het monogram IB af te lezen. Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van een persoon. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw.
Duidelijk is het monogram IB af te lezen. Bodemvondst Goes of Middelburg. Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van een persoon. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw.
Duidelijk is het monogram IB af te lezen. Bodemvondst Nederland. Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje met de voorstelling van een persoon. Gemaakt door Jan Boot in de 18e eeuw.
Duidelijk is het monogram IB af te lezen. Bodemvondst Schermereiland Noord-Holland. Coll. M. Kolk Amsterdam.

Voor- en achterzijde van een pijpaarde beeldje (Ds51FM14)met de voorstelling van een soort vaas met oren. Gemaakt door Jan Arienz Boot in de 18e eeuw. Duidelijk is op de linkerfoto het monogram IB af te lezen. Vindplaats: Reeuwijk tuinderij

Kleipijp in de vorm van een kip. Dit exemplaar is niet gemerkt maar de uitvoering lijkt er veel op, dat het om een product gaat van Jan Boot. Op sommige exemplaren, zoals op de foto's hieronder, staat wel het monogram IB van Jan Arienz Boot. Datering: 1e helft 18e eeuw

De letters links en rechts van de poot van de kip vormen het monogram IB van Jan Ariensz Boot.
Datering: 1e helft 18e eeuw.

Kleipijp (Ds51FM6) met de voorstelling van een (onthoofde) kip. Gemerkt bij de poten met het merk IB. 1e helft 18e eeuw.
Pijpenmaker: Jan Arienz Boot. Vindplaats: Gouda omgeving.

Kleipijp (Ds51FM9) met de gedeeltelijke voorstelling van een kip. Heeft een hielmerk wat sterk lijkt op IB. Ook bijzonder is de stempelindruk bij een van de poten van de kip. Jammer genoeg is de afdruk onvoldoende afleesbaar om er iets over te kunnen zeggen. 1740-1744. Pijpenmaker: Jan Ariensz Boot.
Vindplaats: Reeuwijk omgeving.

Kleipijp (Ds26FM1493) met een man met een (bier)ton op zijn schoot. Met het monogram IB maar een beetje onduidelijk op de ketelrand. En wat vagelijk het bijmerk van Gouda. Met aan het begin van de steel ook het Goudse merk Prins en Prinses. De voorstelling zou wellicht ook nog Bacchus op het vat kunnen symboliseren. Datering: 1730-1744. Pijpenmaker: Jan Ariensz Boot. Bodemvondst: Reeuwijk polder Reeuwijk.

Kleipijp (DS20FM16) met de voorstelling van een mannetje met krulhaar en hoedje rond de ketel. De pijp is gemerkt met IB (foto links) op de rand van de ketel. 1730-1744. Maker is de Goudse pijpenmaker Jan Ariensz Boot. Vindplaats: Gouda polder Bloemendaal (vroegere locatie Both).

Kleipijp (part verz RS) met de voorstelling van een mannetje met krulhaar en hoedje rond de ketel. De pijp is gemerkt met IB (foto links) op de rand van de ketel. 1730-1744. Maker is de Goudse pijpenmaker Jan Ariensz Boot. Bodemvondst: Noord-Holland

Kleipijp (part verz) met de voorstelling van een man met een (bier)ton op zijn schoot. Een monogram ontbreekt maar er zijn
exemplaren bekend die het monogram wel hebben. De voorstelling zou wellicht ook nog Bacchus op het vat kunnen
symboliseren. Er ontbreekt aan deze kleipijp alleen maar een stukje steel van ca. 10 cm. Datering: 1e helft 18e eeuw.
Bodemvondst: Noord-Holland.

Kleipijp (Ds51FM8) met de gedeeltelijk voorstelling van een man met een (bier)ton op zijn schoot. Een monogram ontbreekt maar er zijn
exemplaren bekend die het monogram wel hebben. De voorstelling zou wellicht ook nog Bacchus op het vat kunnen
symboliseren. Datering: 1e helft 18e eeuw. Vindplaats: Boskoop tuinderij

Kleipijp (Ds51FM7) met de gedeeltelijk voorstelling van een man (hoofd ontbreekt) met een (bier)ton op zijn schoot. Een monogram ontbreekt maar er zijn
exemplaren bekend die het monogram wel hebben. Wel zijn aan weerskanten nog vagelijk te zien het Goudse bijmerk wat er op duidt dat de pijp na 1740 moet zijn gemaakt. De voorstelling zou wellicht ook nog Bacchus op het vat kunnen
symboliseren. Datering: 1e helft 18e eeuw. Vindplaats: Reeuwijk opspuitterrein

Pijpmaker: Van Duin Gouda. Datering:
eind 19e eeuw

Figurale kleipijpen in de vorm van een kip zijn bij het publiek lang populair geweest en diverse pijpenmakers hebben deze pijpen vervaardigd.
De pijpenkop afgebeeld op de foto's aan weerszijden is wat later gemaakt en is van rond 1900 te dateren.

Zelfs tot aan het midden van de 20e eeuw is de kip als kleipijp nog (als remake) door P.J. van der Want geproduceerd.

Kleipijp (Doos51FM15. Stuk pijpensteel (ca. 8 cm) met het hielmerk IB gekroond van de Goudse pijpenmaker Jan Boot. 1700-1740.
Vindplaats: Gouda omgeving.

Kleipijp (Doos51FM16. Stuk pijpensteel (ca. 7 cm) gemerkt met vrijwel zeker IB (de I is wat onduidelijk) van de Goudse pijpenmaker Jan Boot.
1700-1740. Vindplaats: Gouda omgeving.

Kleipijp (Ds22FM027) met rondom een wapenschild een leeuw en (geketende) eenhoorn. Rondom het wapenschild
de tekst HONI SOIT QUI MAL Y PENSE. Onder aan de pijp een lint met de tekst JE MAINTAINDRAI. Aan weerszijden
van de kroon het initiaal IB (Jan Boot?). Eind 18e eeuw. Hielmerk Klaverblad van de Goudse pijpenmaker
Jan Arijse Danens. Deze heeft pijpen gemaakt te Gouda en heeft zijn gildenproef afgelegd op 01-07-1720.
Hij is werkzaam geweest van 1720 tot 1758. Het merk wat hij gebruikte was Klaverblad.
Vindplaats: Gouda/omgeving.
Opmerking: De initialen IB naast de kroon zouden kunnen verwijzen naar de pijpenmaker Jan Boot die
tot 1746 actief is geweest. Wellicht is de mal later overgegaan naar Jan Danens die er zijn eigen
hielmerk klaverblad op stempelde, dit is echter niet met zekerheid te zeggen.