Kleipijpenvondst Goudse Hout Juni 2025

Ontwikkeling polder Achterwillens (de huidige Goudse Hout)
De polder Achterwillens was tot de 60er jaren van de vorige eeuw nog grotendeels in gebruik als grasland. Wel vond er op verschillende percelen koudegrondsteelt plaats. Opmerkelijk aan de polder is de benaming van het het westelijke deel van de polder, op oude topografische kaarten De Aschpot genoemd. Dit had te maken met het jarenlang storten van grote hoeveelheden stadsafval in de 2e helft van de 19e/begin 20e eeuw. Met tussen het afval opvallend veel kleipijpen, stortafval van Goudse pijpenfabrieken. Bij de aanleg van de Goudse stadswijk Achterwillens zijn zeer veel van die stortkleipijpen gevonden. Maar ook is veel onder een zandlaag verdwenen als gevolg van de stort van zand uit de Reeuwijkse zandwinplas Broekvelden om de wijk bouwrijp te maken. Omdat stadsafval volop aanwezig was is er ook veel van dat afval als compost gestort op graslanden verspreid door  de hele polder Achterwillens, waardoor er nu een rijke toemaakdek aanwezig is. In deze toemaakdek laag zitten opvallend veel kleipijpjes.

In de 2e helft van juni 2025 zijn grondwerkzaamheden uitgevoerd op een 3-tal graslandpercelen in het oostelijke deel van de Goudse Hout. De bovenlaag van een slootoever is vrijwel over de volledig lengte geplagd en de vrijgekomen grond is op hopen gereden. Het verlagen van de bodem van de oever is gedaan om de voedselrijke toplaag (toemaakdek) te verwijderen en plantensoorten gebonden aan vochtige omstandigheden een kans te bieden.
In de relatief schervenrijke toemaaklaag bleken ook diverse pijpenkoppen te zitten en die zijn verzameld. Een 80-tal pijpjes kon op die manier worden verzameld.
Ook interessant bleek de aanwezigheid van zgn kienhout, dat bij het plaggen van de oever te voorschijn kwam. 

16 juni 2025. Geplagde oever. De vrijkomende veengrond is op hopen gezet. Foto Z>>N.

Geplagde oeverbodem in close up.
Verspreid liggend stukjes aardewerk en kleipijpfragmentjes.

19 juni 2025. Geplagde oever. De vrijkomende veengrond is verspreid en deels op hopen gezet. Foto N>>Z.

Kienhout

Tijdens het graven in veenbodems worden regelmatig oude stukken hout uit de veenlaag getrokken. Het gaat om oude stammen loofhout die hier al heel lang hebben gelegen, zelf tot duizenden jaren. Het gaat om half gefossiliseerd hout dat bewaard is gebleven in veenlagen, kienhout genaamd. Ook bij het plagwerk kwamen verschillende stamachtige stukken hout te voorschijn. Door de droogte ontstond er al snel een scheurpatroon in het hout en begon het hout spontaan uit elkaar te vallen en te verpoederen.

Opgegraven stam van kienhout

Door de droogte begon het natte hout te scheuren

Detail van de scheurvorming (met dwarsscheuren) in het hout

De vondsten

De kleipijpjes en andere aangetroffen voorwerpen zijn afkomstig uit de veengrond van een afgegraven oeverstrook ter breedte van ca. 2,5 meter. De vrijgekomen grond is eerst op hopen gezet en later is een groot deel uitgespreid op lage delen of op hopen gezet. Op twee kopeinden van percelen zijn delen verlaagd en de aanwezige sloten iets verbreed door uitgraven. Via zichtwaarneming zijn de plekken waar vergraving heeft plaatsgevonden onderzocht op het voorkomen van (met name) kleipijpen. Een 80-tal kleipijpjes is gevonden, fragmenten van enkele oude kruik/potscherven, knikkers, glaswerk in de vorm van twee flesjes/potjes en stukjes van 17e/18e eeuwse tegels en majolica. Ook een stukje vuursteen(knol) en een vreemd gevormde steen. En ook interessant, twee exemplaren grospenning met een muntafdruk.
Verdeling gevonden kleipijpen: 
1x dubbelconisch vroege kleipijp 1610-1620.
36x dubbelconische kleipijpen waarvan 13 met hielmerk, 23 geen hielmerk, periode 1640-1680.
49x ovoide kleipijpen waarvan 48 met hielmerk, periode 1750-1850.
3x ovoide kleipijpen grootformaat waarvan 2 met leesbare hielmerken
1x ovoide kleipijp klein, hielmerk 82 gekroond, periode 1780-1800.
2x kromkop kleipijp, hielmerk melkmeisje, periode 18e eeuw.
1x lobbenpijp fragment niet gemerkt, periode 18e eeuw.
1x Kleipijp, type doetel gemerkt, periode 1880-1910
2 baroksteeltjes, periode 1630-1650.
20x kleipijpen/fragmenten met versiering/zijmerk, periode 1700-1850
1x kleipijp porselein, Duits, periode 1870-1920
2x grospenningen met muntafdruk 19e eeuw

lade71FM2 Kleipijp stuk baroksteel 10 cm. fraai bewerkt met blaadjes. Ca. 1635. Gouda.

lade71FM1
Kleipijp dubbelconisch.
1610-1625. Geen hielmerk.
Engels?

lade71FM3. Bewerkt stukje steel met walvisbek. 6 cm.
Ca. 1650. Gouda.

36 Dubbelconische kleipijpen waarvan 13 met hielmerk

lade71FM4
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: onleesbaar (AD?)

lade71FM5
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: CD of GD

lade71FM6
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: HDR

lade71FM7
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: GMD

lade71FM8
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: Roos gekroond

lade71FM9
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: TIP en 2 sterren

lade71FM10 Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: niet goed leesbaar

lade71FM11 Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: TIP en 2 sterren

lade71FM12
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: Roos gekroond

lade71FM13
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: Roos

lade71FM14
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: AV

lade71FM15
Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: ADS

Kleipijp dubbelconisch. Met stuk steel.
Geen hielmerk:
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp dubbelconisch. Met stuk steel.
Geen hielmerk:
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp dubbelconisch. Hielmerk: Roos posthoorn.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

lade71FM88
Kleipijp parelnaad personen.
Ca. 1700. Gouda. Geen merk.

lade71FM89
Kleipijp parelnaad oranjevorsten. Gouda. Ca. 1700. Geen merk.

lade71FM90
Kleipijp vissertje. Gouda.
Ca. 1700-1730. Drie vissen. 

lade71FM91
Kleipijp parelnaad. Doffer en duivin. Gouda. Ca. 1700-1730. Geen merk.

lade71FM92
Kleipijp. Rondbodem.  Huzaar. Gouda.
1740-1755.
Hielmerk: Springende hond. Pijpenmaker: Daniel van Hoorn

lade71FM93
Kleipijp Oranjepijp Willem V. 18e eeuw. Hielmerk ontbreekt

lade71FM95
Kleipijp. Ovoide. zijmerk. VR gekroond.
Met Gouds bijmerk.
Gouda. Na 1740.

lade71FM96
Kleipijp. Ovoide. zijmerk. TVS gekroond en vis. Schoonhoven. Pijpenmaker: Teunis van Son. 1760-1790.

lade71FM97
Kleipijp. Ovoide. zijmerk. Ster. Aan twee kanten.1e helft 18e eeuw.
Geen merk

lade71FM98
Kleipijp. Ovoide. zijmerk. Job op mesthoop. Met Gouds bijmerk.
Gouda. Na 1740.

lade71FM101
Kleipijp. Ovoide. Zijmerk.
Ketelmerk: 51 gekroond

lade71FM99
Kleipijp. Ovoide. Zijmerk.
Ketelmerk: FHM gekroond

lade71FM100
Kleipijp. Ovoide. Zijmerk.
Ketelmerk: IDH

49x Ovoide kleipijpen, 48x met leesbaar hielmerk

lade71FM103
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: scheepje

lade71FM16
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 60 gekroond.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM17
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 65 gekroond. Met Gouds bijmerk

lade71FM18
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 65 gekroond.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM19
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 65 gekroond.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM20
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 78 gekroond

lade71FM21
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 93 gekroond.
Geen Gouds bijmerk

lade71FM22
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 60 gekroond

lade71FM23
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 60 gekroond

lade71FM24
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: D.
Geen Gouds bijmerk

lade71FM25
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: HK gekroond.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM26
Kleipijp ovoide. Hielmerk: scheepje.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM27
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: Twee leeuwen

lade71FM28
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: melkmeisje.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM29
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 37 gekroond

lade71FM30 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 58 gekroond

lade71FM31 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 54 gekroond

lade71FM32 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 9 gekroond

lade71FM33 Kleipijp ovoide. Hielmerk: SDL.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM34 Kleipijp ovoide. Hielmerk: trekpot.
Met Gouds bijmerk.

lade71FM35 Kleipijp ovoide. Hielmerk: Wapen van Gelderland. Met Gouds bijmerk.

lade71FM36 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: onduidelijk

lade71FM37 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: onduidelijk

lade71FM38 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: onduidelijk

lade71FM39 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: onduidelijk

lade71FM40 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: Both

lade71FM41 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 89 gekroond

lade71FM42 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 83 gekroond

lade71FM102
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: H gekroond

lade71FM43
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: BS

lade71FM44
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 51 gekroond

lade71FM45
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: WS gekroond

lade71FM46 
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: Scheepje

lade71FM47
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: onduidelijk

lade71FM48
Kleipijp ovoide.
Hielmerk: onduidelijk

lade71FM49 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: TM gekroond

lade71FM50 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: Stadswapen Amsterdam

lade71FM51 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 60 gekroond

lade71FM52 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: leeuwen staande

lade71FM53 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 58 gekroond

lade71FM54 Kleipijp ovoide.
Hielmerk: zwaan

lade71FM55 Kleipijp Trechter
Ketelmerk: Melkmeisje

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: B gekroond. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: LK gekroond. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: WP gekroond. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: LK gekroond. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: Drie ruiten gekroond. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: 31 gekroond. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Kleipijp ovoide.
Hielmerk: Wapen Batavia. Gouda. Pijpenmaker.
Verzameling en fotografie: André Bomhof

Ovoide grootformaat kleipijpen met hielmerk

lade71FM56
Kleipijp ovoide grootformaat.
Hielmerk: GN

lade71FM57
Kleipijp ovoide grootformaat.
Hielmerk: IWI

Ovoide kleinformaat

lade71FM58
Kleipijp ovoide kleinformaat. Hielmerk: 82 gekroond
Met Gouds bijmerk. Na 1740.

Kromkop

lade71FM59
Kleipijp kromkop. Hielmerk: Melkmeisje

Kromkop

lade71FM60
Kleipijp kromkop. Hielmerk: Melkmeisje

lade71FM61
Kleipijp. Doetel.
Ovaal op ketel met tekst: : KEEVIL PIPE. 1870-1885.

lade71FM62
Kleipijp doetel. Ketelmerk: 2 gekroond?

lade71FM63
Kleipijp  met parels. Midden 19e eeuw.
Hielmerk: 38 gekroond.

lade71FM64
Kleipijp porselein. Duits. 2e helft 19e/begin 20e eeuw

lade71FM65
Kleipijp gezichtje. 
Ca. 1850. Geen merk.

lade71FM66
Kleipijp ribbels.
Geen merk. Ca. 1850.

lade71FM67
Kleipijp pukkels. 2e helft 19e eeuw. Hielmerk: melkmeisje

lade71FM68
Kleipijp ribbels.
2e helft 19e eeuw

Verzameling en fotografie: André Bomhof

Verzameling en fotografie: André Bomhof

Grospenningen

lade71FM69
Grospenning met aan twee kanten muntafdruk in spiegelbeeld. Halve gulden 1877. Diameter 2 cm.

lade71FM70
Grospenning met aan een kant muntafdruk in spiegelbeeld. 25 cent 1849. 19e eeuw. Diameter 1,7 cm.

lade71FM71
Zilveren dubbeltje 10 cent 1941 met Koningin Juliana 

lade71FM72
Knikkers van klei. Midden 19e eeuw. Diameter groot 2cm, klein 1,4 cm

lade71FM73
Blauwe kraal van glas. Mond geblazen. Gaaf. 17e eeuw. Maat: 1,5 cm breed en 2,5 cm lang.

lade71FM74
Luizenkam van been. 18e/19e eeuw.
Maat: 4,2 cm x 5,5 cm.

lade71FM75
Knoop. Hout. Ca. 18e/19e eeuw? Diameter: 1,5 cm

lade71FM76
Knoop. Porselein.
Ca. 1900.
Diameter 1,7 cm.

lade71FM77
Glazen flesje waarop een stop hoort. Eind 19e/begin 20e eeuw.
Maat 9,5 cm hoog en 3,6 cm breed

lade71FM78
Glazen potje met schroefdop. Eind 19e/begin 20e eeuw. Maat 4 cm hoog en 3,6 cm breed

lade71FM79
Oude gesp? 2e helft 19e/begin 20e eeuw
Maat 2,8 cm hoog en 5,6 cm breed

lade71FM80
Hoekfragment 17e eeuwse tegel. Nederland.
Maat: 6,5 x 4 cm

lade71FM81
Fragment van majolica. Bord of schotel. 17e eeuw. Nederland.
Maat: 4,6 x 4 cm

lade71FM82
Tegelfragment in mangaan beschildering.
2e helft 18e eeuw. Nederland.
Maat: 2,5 x 2,9 cm

lade71FM83
Steengoed scherf vermoedelijk van  baardmankruik. Duitsland. Frechen? 17e eeuw.
Maat: 6,5 x 5 cm

lade71FM84
Scherf van steengoedkruik. Duitsland. Siegburg. 15e/16e eeuw.
Maat: 6,2 x 5,5 cm

lade71FM85 
beeldje van Jezus aan het kruis.
Ca. 1900. Hoog 6,5 cm.

lade71FM86
Knolletje vuursteen. Gebroken en bewerkt? Gebruikt waarvoor?
Leeftijd? Diameter: 2,6 x 2,5 cm

lade71FM87
Bijzonder.  Zandsteen met kwartslagen. Afwijkend gevormd.
Leeftijd????? Maat: 4 x 3.1 cm

Natuurlijke bemesting geplagde oever

In het weiland en rond de geplagde oever huisde permanent een groep tamme ganzen. Soms sloten zich daar nog een aantal (zomer)grauwe ganzen bij aan. Dat er flink wat ganzenstront werd gedeponeerd op de geplagde oever tonen onderstaande foto's.

Overigens maakten ook verschillende soorten vogels gebruik van de geplagde oever en omgeving zoals een paartje scholeksters met een groot kuiken, krakeend vrouwtje met kuikens en een witgatje dat voedsel zocht op de geplagde oever.

Vijf stuks blauwe reigers concentreerden zich om mollen te vangen bij verse molshopen gemaakt op de uitgespreide grond van de geplagde oever.